Aile içinde iletişimin önemi (4)

Anne Baba Tutumlarının Çocukların Kişilik Oluşumlarına Etkileri

Anne- Baba Tutumları Nelerdir?

Anne-baba tutumları, genel olarak çocuğun yetiştirilmesinde anne ve babanın başvurduğu sözsel ve fiziksel iletişimleri kapsar. Çocuğun kişilik özelliğinin belirlenmesinde, sorun çözme becerilerinin gelişmesinde ve çevresiyle etkileşiminde anne-babanın tutumu büyük öneme sahiptir. Benimsenen bu tutum ve davranışlar, birey psikolojisi ciddi etkiler bırakmaktadır.

Ailede var olan çocuk-ebeveyn ilişkisindeki temel faktörleri anne babanın davranışları ve kurduğu sözsel iletişimdir. Anne ve babası ile sağlıklı bir ilişki içerisinde olan bireylere bakıldığında genel olarak girişken, düşüncelerini özgürce ifade edebilen ve son derece özgüvenli oldukları görülmektedir.

Anne-babalar tarafından çocuklara karşı uygulanan durum ve tutumların sınıflandırılması şu şekildedir:

Çocukluk-dönemimde-korkular-ve-sebepleri-2

Baskıcı ve Otoriter Aile Tutumu

Aşırı baskıcı tutumu benimseyen ebeveyn, çocuğuna sürekli baskı uygular. Çocuğunun kişiliğini hiçe sayarlar. Çocuk kendilerine itaat etmediğinde fiziksel şiddet uygular, baskı gösterir, suçlar ya da cezalandırırlar.

Yapılan araştırmalar, aşırı baskı gören ve disiplin ile büyüyen çocukların kendilerine güvenmediklerini ortaya koymaktadır.

Çocuklar çekingen, özgüvensiz, ürkek ve başkaları tarafından kolayca yönlendirilebilen bir karakter yapısına sahip olabilir.

Aşırı Hoşgörülü Anne Baba Tutumu

Bu tip ebeveynlerin bulunduğu ailelerde; anne ve baba, çocuk odaklı hareket etmektedir. Çocuğun her dediğini yapar. Çocuğun istekleri ebeveyn için emir niteliği taşımaktadır. Anne ve baba çocuğuna boyun eğip onun egemenliğini kabul eder. Her istediği olan çocuk; okul gibi bir ortama girdiğinde uyum konusunda güçlük yaşayabilir ve kurallar karşısında zorlanabilir.

Gelecekte bencil, kendilerini başkalarından üstün gören ve aşırı otoriter olabilirler. Bu tutumda anne ve babalar çocuğun isteklerine herhangi bir sınırlandırma getirmeksizin kabul ederler. Aile içi disiplin yok denecek kadar azdır. Bu tutumla yetişen çocuklar genelde kuralsız olurlar. Başkalarının özeline saygı duymazlar. Benmerkezci olurlar. Anne ve babaya karşı sorumsuz ve saldırgan davranışlar sergileyebilirler.

aile-içi-iletişim

Kararsız ve Dengesiz Anne-Baba Tutumu

Anne ve baba tutarsız davranmaktadır. Birinin “evet” dediğine diğeri “hayır” demektedir. Ebeveynlerden birinin koyduğu kuralı diğer ebeveyn ihlal eder. Çocuğun yanında anne-baba arasında çatışma yaşanır. Bu durum çocukta iç çatışmaların gelişmesine neden olabilir. Bu tip ailelerde yetişen çocuklar; kararsız, ne istediğini bilmeyen ve kolayca yönlendirilen bir karakter yapısına sahip olabilirler. Kendi görüş ve düşüncelerini aktaramazlar. Çocuk kendini kanıtlamak ve dikkatleri üzerine çekmek için ürkek, yumuşak huylu, söz dinleyen ya da kendi benliğini ve bağımsızlığını göstermek için kavgacı, sinirli bir çocuk olabilir. Zamanla çevrelerindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir kişilik yapısı geliştirebilirler.

Aşırı Koruyucu Anne- Baba Tutumu

Aşırı koruyucu anne baba tutumunu benimseyen ebeveyn çocuğuna müdahaleci yaklaşır ve çocuğunu sürekli kontrol eder. Çocuk sürekli anne ve babası tarafından engellemelerle karşılaşır. Anne-baba, çocuğun kendini tanımasına, geliştirmesine fırsat vermez. Çocuk anne-babaya bağımlı olur. Tek başına hareket etmekten korkar. Bu durum genel olarak anne çocuk arasındaki ilişkide görülmektedir. Genel olarak annenin kendini yalnız hissetmesinden kaynaklanmaktadır. Bu çocuklar ileriki yaşamlarında bağımsız davranmakta, yeteneklerini açığa çıkarıp kendisini geliştirmekte sorun yaşayabilirler. Bu tutumu benimseyen anne çocuğun bireyselleşme çabasını engellemektedir. Aileden ayrılmasının anne babayı üzeceği, telkin verilmesinde ayrılıp gitmeyi zorlaştırmakta ve suçluluk yaratmaktadır. Gelecekte kaygılı bireyler olurlar. Bu bağımlılık hali, yetişkinlikte de devam edebilmekte, evlilik veya karşı cinsle ilişkide de bu tür beklentiler oluşabilmektedir.

Aile içinde iletişimin önemi (1)

Demokratik ve Hoşgörülü Anne Baba Tutumları

Anne ve baba, çocuğunun temel ihtiyaçlarını karşılamasının yanında çocuğuna sevgi de göstermelidir. Bu tutumu sergileyen bireyler, çocuklarına eşit koşulları sağlamak, karar verilirken çocuğun da fikrini almaktadır. Çocuğun yaşına göre sorumluluk verilebilir. Aile çocuğun yeteneklerini ortaya koymasına fırsat sağlamaktadır. Demokratik ailenin katı kuralları yoktur ancak bazı sınırları ve prensipleri vardır. Çocuğunun başarılarını ödüllendirir, başarısızlıklarını cezalandırmaz. Bu tutumla büyüyen çocuklar; bağımsız, kendini ifade edebilen, girişimci ve temel güven duygusu gelişmiş kişilerdir.

Bu tür bir ailede yetişen bireyler “birey” olmanın farkında olarak yetişmişlerdir ve kendi hayatları vardır. Anne ve babanın çocuğu desteklemesi sonucunda kendi kararlarını alabilen, kendi kararının sorumluluğunu alabilen bireyler yetişir. Bu çocukların, özgüvenleri gelişir ve sosyal ilişki kurabilirler.

Tutarsız Anne Baba Tutumu

Bu aile tipi, her şeyi anlık yapmakta, anlık üzülmekte yine anlık sevinmektedir. Bu tip ailede çocuklar için var olan kurallar da anlık kalkmaktadır. Çocuk üzerinde de dengesiz bir yapı oluşmaktadır. Anne-baba bir gün ‘tamam’ dedikleri bir şeye, başka bir gün ‘hayır’ diyebilir.

Anne-babaların birbirlerini çocuğun önünde eleştirmeleri, küçük düşürmeleri çocuğu herhangi bir iletişimsizlik sorunu yaşadığında birinin azarlaması, diğerinin korumaya çalışması çocuğa zarar verici davranışlar arasındadır. Böyle bir durum çocuğun neyin yanlış, neyin doğru olduğunu ayırt edememesine, şımarıklık, kural tanımazlık, söz dinlememe, anne babaya saygı duymama gibi sorunların oluşmasına yol açar. Örneğin; anne çocuğa sesini yükseltti, babası ise bunun haksızlık olduğunu ve çocuğun bir suçu olmadığını düşünüyor. Bu tip ailelerde o an çocuğun yanında tartışma başlar. Bu durum ise çocuğu olumsuz etkiler.

Çocuklarda-inatlaşma-ve-bununla-başa-çıkma-yolları (1)

Reddedici Anne Baba Tutumu

Bu tutum, çocuk açısından oldukça olumsuzdur. Çünkü karşısında ne fikirle giderse gitsin reddedecek bir aile yapısı vardır. Bu tür çocukların kendilerine güvenleri olmadığı gibi karşılarındaki insanlara da güven duymazlar.

Bu anne baba tutumunda çocuk genellikle hiç beğenilmez ve her yaptığı devamlı eleştirilir. Çocuğun iyi ve olumlu yönlerinden çok, çocuğun devamlı olumsuz yönleri üzerinde durulur. Anne ve baba çocuğa sevgisini göstermemektedir.

Reddedici anne baba tutumu ile yetişen çocuklar yardım duygusundan uzaktır. Sinirli, agresif bir yapıları vardır. Duygusal kırgınlıkları sıklıkla yaşarlar. Hayvanlara ve özellikle kendilerinden küçük insanlara düşmanca davranırlar. Hiç bir zaman kendilerine ait bir güven duygusu geliştiremezler. Sürekli hayal kırıklığına uğrarlar. İnsanlar ile iletişim kurma da zorlanabilirler. Sevgisizlikten kaynaklanan duygusal bir açlık içerisinde olabilirler. Çocukta anne babaya karşı itici bir tutum gelişebilir.

Mükemmelliyetçi Anne Baba Tutumu

Her şeyin en iyisini isteyen ve çocuğunun da mükemmel olmasını bekleyen anne baba tutumudur. Bu tutumda olan anne babalar, çocuğunu mükemmel yetiştirmek isterler. Bu nedenle de çocuğa kaldırabileceğinden çok daha fazlasını yüklerler. Böyle ailelerde çocuğun yanlış yapmaya kesinlikle hakkı yoktur. Çocukta aşırı titizlik ve düzenlilik beklenir. Evde her şey bir kurala bağlanmıştır. Sabah kalkış saati , kahvaltı saati , akşam yatış saati kesindir, değişmez. Anne baba, çocuğunu zihinsel, bedensel , beceri gelişimleri için özel eğitimler aldırır. Çocuğa bütün çocuksu davranışlar yasaklanır.

Bu tür ailelerde genellikle ; “Gece gündüz senin için çalışıyorum, hayırsız evlat, hakkımı helal etmem” gibi sözlerle çocuğa karşı genellikle duygu sömürüsü yapılır. Bu tutumla yetişen çocuğun , sınıfın birincisi ve hatta okulun birincisi olmalıdır. Aynı zamanda çok iyi resim yapmalı, şarkı söylemeli , iyi konuşmalı, lider olmalı ,herkesin parmakla göstereceği örnek davranışlar sergileyen bir çocuk olmalıdır. Kurallara ters düşen hareketler de bulunduğun da , çocuğa verilen cezalar da katı ve serttir.

Bu tutum ile yetişen çocuklar ağır nörotik gelişim gösterirler. Çocukların kişilik ve karakter yapıları genelde çok katıdır. Esneklik görülmez. Onlar için bir şey ya siyahtır ya da beyazdır. Çocuk her işte en iyisi ve en üstünü olmak ister. Fakat her işte istediği seviyeyi yakalayamayınca hayal kırıklığına uğrar. Çocukta aşağılık duygusu gelişir . “Bu durumu aileme nasıl açıklarım ?” düşüncesi çocuğu hiç rahat bırakmaz.

Bu tip anne babaların çocukları , utangaç , içe dönük ve yalnızlık  çeken çocuklar olarak tanımlanabilirler. Çocuklar reddedilme ve sevgiyi kaybetme korkuları yaşarlar. Bu sebeple uslu çocuk olup saldırgan davranışlarını bastırabilirler. Bu nedenle , çocuklarda aşırı ağlamalar , yemek yeme problemleri ,tırnak yeme ve uyku sorunları gözlenebilir. Bu çocuklar tik geliştirmeye yatkındır.

Mükemmelliyetçilik yanlıştır. Elbette daha iyisini aramalıyız ama aşırılıktan kaçınmalıyız. Her insanın eksik yönleri mutlaka vardır. Çocuklara çocukluklarını yaşama fırsatı vermeliyiz.

Aile içinde iletişimin önemi (4)

Ailelere Öneriler

Çocuklarımızın içinde bulundukları dönemin gelişim özelliklerini bilmek onları daha iyi tanımamıza iletişimimizin kolaylaşmasına katkıda bulunacaktır. 

  • Çocuklarımızın gerçekçi ve başarabilecekleri amaçlar edinmelerine rehberlik edelim, fırsatlar yaratalım.
  • Çocuklarımız başarısızlık yaşadıklarında onları, başarıyı tadabilecekleri alanlara yönlendirelim.
  • Çocuklarımıza ne yapacaklarını söylemek yerine, onlara mümkün olduğunca seçenekler sunalım.
  • Her çocuğun başarı duygusu yaşamasına fırsat hazırlayalım.
  • Çocuklarımızın kendi başlarına yapmak için çabaladıkları işler de ufak tefek hatalarına karşı hoşgörülü olalım.
  • Çocuklar, bu dönemde yaptıkları iyi şeylerin sonunda beğenilmek ve takdir edilmek isterler. 
  • Çocuklarımıza cesaret kırıcı değil, destekleyici yaklaşımlarda bulunalım.

Yorum bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir