Bireylerin kendi üzerine düşen görevleri yerine getirmesi ve sonuçlarını üstlenebilmesi olarak tanımlanan sorumluluk, okul öncesi dönemde geliştirilmesi gereken bir kavramdır. Çocuklar hayatı deneyimleyerek öğrenmektedir. Bu sebeple çocuklara yaş dönemlerine uygun sorumluluklar vererek sorumluluklarını yerine getirmelerine fırsat verilmelidir.
Sorumluluk ve Kişilik Gelişimi
Kişilik gelişimi, okul öncesi dönemde büyük oranda tamamlanmaktadır. Bu dönemde çocukların yaş grubuna uygun şekilde bağımsız olmalarına destek vermek önemlidir. Aşırı korumacı tutum çocukların bağımsızlaşma sürecini olumsuz etkilemektedir. Bu durum sorumluluk bilincinin gelişmesini de engellemektedir.
‘’Çocuğum daha küçük bu işi kendisi yapamaz’’ gibi düşünceler çocuğun kendine olan güvenini etkilemektedir. ‘’Çocuğum bunu güzel yapamaz, eksik yapar’’ gibi mükemmeliyetçi bir tutum sergilenen çocuklar kendilerini yetersiz hissedeceklerdir. Çocuklara fırsat vermek önemlidir. İlk denemesinde sorumluluğunu tam olarak yerine getiremeyen çocuklar çaba gösterdikçe daha iyisini yapmaya başlayacak ve bu durum da onların kişilik gelişimini olumlu yönde etkileyecektir.
Okul Öncesi Dönemde Çocuklara Verilebilecek Sorumluluklar
- Çocukların kendi odalarını / oyuncaklarını toplamaları
- Sofrayı hazırlamaya yardım etmeleri
- Yaş gruplarına uygun bir şekilde giyinip soyunmaları
- Ayakkabılarını bağlamaları
- Ev çalışmalarını zamanında yapmaları
- Alışverişe gitmek ve sonrasında alınan malzemelerin yerlerine koyulması noktasında yardımcı olmak
- Çiçekleri sulamak
- Evcil hayvanlara mama vermek
- Anne-babasına / öğretmenine yardım etmek
- Çocukların karar vermesi için fırsat tanımak da okul öncesi dönemdeki çocuklar için oldukça faydalıdır. Böylece çocukların sorumluluk alma becerisi desteklenmiş olacaktır. (Kıyafet seçimi, yapılacak etkinlik seçimi vb.)
Sorumluluk Kazandırma Sürecinde Ebeveynlere Öneriler
- Verilecek sorumluluk çocukların yaş dönemine uygun olmalıdır. Çocukların yaş dönemine uygun sorumluluklar listesi oluşturmak faydalı olacaktır. Oluşturulan listedeki sorumluluklardan her gün bir tanesini seçmesine fırsat verebilirsiniz.
- Çocukların alması istenen sorumluluk, anlayabilecekleri şekilde kısa ve net olarak ifade edilmelidir.
- Çocuklar için koşulsuz olarak sevilmeleri ve onaylandıklarını bilmeleri önemlidir.
- Özgüveni gelişmiş çocukların sorumluluk bilinci daha çok gelişmektedir. Bu sebeple çocuklar ‘’Sen yapabilirsin, sana güveniyorum’’ şeklinde desteklenmelidir.
- Çocukların yaptığı ya da yapmadığı eylemlerin sonuçlarını üstlenmesine fırsat verilmelidir. Bu durum çocukların davranışlarını olumlu yönde değiştirmelerine katkı sağlayacaktır.
- Çocuklar zaman zaman hata yapabilir. Çocukların yetişkinler kadar sorumlu olması beklenmemelidir. Hatalarını nasıl düzeltecekleri konusunda destek olmak faydalı olacaktır. Yaşanılan olumsuz deneyimlerin çocukları geliştireceği unutulmamalıdır.
- Çocuklar model alarak öğrenmektedir. Bu sebeple ebeveynlerin de sorumluluklarını zamanında yerine getirerek çocuklarına örnek olması faydalı olacaktır.
Çocuklar sorumluluklarını yerine getirdiğinde bu durum manevi ödüller ile desteklenmelidir. ( ‘’Bunu yapabileceğin konusunda sana güveniyordum’’, ‘’Çok güzel oldu, seni tebrik ediyorum’’ vb. )
