Günlük yaşamımızda birçok duyguyu aynı gün içerisinde yaşarız. Ortama uygun olarak duygularımızı ifade etmeye çalışır ve duygularımızla başa çıkma sürecinde bazı zorluklar ile karşılaşırız. Bizler gibi çocuklar da duygularını anlamlandırmak ve ifade etmek isterler. Onların duygularını anlamak konusunda duygusal gelişimlerinin ne şekilde ilerleyeceğini bilmek onlara rehberlik etmemizi sağlayacaktır.
Çocuğun duygusal gelişimi; fiziksel, duygusal ve bilişsel gelişimine paralel olarak gelişmektedir. Okul öncesi çocuklarda duygusal gelişim; öncelikle çocuğun kendi duygularını açığa vurması ile başlar. Artan dil gelişimi ile duygular isimlendirilir. Ardından çocuklar başkalarının duygularını fark etmeye başlar. Tüm bu sürecin sonrasında kendi duygularını düzenleme başarısı gelişme gösterir. Böylece çocuklar yaşadıkları olumsuz duygular ile başa çıkmada daha iyi hale gelirler.
Dil Gelişimi ve Duygusal Farkındalık
Okul öncesi çocukların duygular hakkında konuşmak için kullandıkları kelime dağarcığı hızlı bir şekilde genişler. Çocuklar bu kelime dağarcığını kendilerinin ve diğerlerinin davranışlarını yorumlamak amacı ile etkili bir şekilde kullanırlar. 2 yaş çocuğu babası istediği oyuncağı almadığı için ağlayan bir başka çocuğu gördüğünde: “Anne, o ağlıyor. Efe üzgün” diye duyguların sonuçları ve davranışsal ifadelerinden bahseder. 4-5 yaşına geldiklerinde pek çok temel duygunun nedeni hakkında doğru yargılarda bulunurlar: “O mutlu çünkü salıncakta sallanıyor.
O üzgün çünkü annesini özlüyor”. Okul öncesi çocukların açıklamaları içsel faktörlerden çok dışsal faktörler üzerine vurgu yapma eğilimindedir, bu yaşla birlikte değişen bir dengedir. 4 yaşından sonra çocuklar davranışlarının, hem isteklerinin hem de inançlarının motive ettiğini anlarlar. Bu anlayış bir kez yerleşince çocukların içsel faktörlerin duyguları nasıl tetikleyebileceği konusundaki anlayışı genişler.
Empati ve Ebeveyn Yaklaşımının Rolü
Okul öncesi dönem çocukları ayrıca belirli bir duyguyu ifade eden arkadaşının bir sonraki hareketini tahmin edebilir. 4 yaşındaki çocuklar kızgın bir çocuğun birine vurabileceğini ya da mutlu bir çocuğun muhtemelen elindekini paylaşmayacağını bilirler. Diğer kişilerin olumsuz duygularını fark ederler ve onları rahatlamak amacı ile üzüntüyü azaltmak için ‘sarılmak’ gibi etkili yollar üretirler. Anne ve babanın yaklaşımı çocukların duygusal yeterliliğini güçlü bir şekilde etkiler. Ebeveynler okul öncesi çocuklar ile konuşurken duyguları ne kadar çok isimlendirir, açıklar ve ayrıca heyecan ifadesi ekler ise çocukların kullandığı duygu kelimeleri artar ve çocukların duyguları anlamaları daha iyi gelişir. Anne ve babaların gördüğü durumların duygularını açığa çıkaracak, “O üzgün çünkü köpeği kaçtı” gibi ifadeler ile çocuğun duyguları anlamaya yöneltilmesi, çocukların duygusal ifade kullanımını artırmaktadır.
Bizler, çocukların duygusal tepkilerini fark eden ve onlarla çeşitli duygular hakkında konuşan yetişkinler olarak duygusal gelişimlerini desteklemeliyiz. Çocukların duygusal tepkilerini fark etmek ve onlara çeşitli duygular hakkında konuşmak, ileride başkalarının duygularını anlayan bireyler olmalarına katkı sağlayacaktır. Bu sayede duygularının kabul gördüğünü hissedecek ve duygularını yönetme konusunda gün geçtikçe daha başarılı olacaklardır.
