Yaşamın ilk yıllarında bebekler sonunu pek düşünmeden hareket ederek eyleme geçme davranışlarını gösterirler. Bu davranışlarla tanımlanan kelime “Dürtüsellik” adı altında yaşamın ilk zamanlarına eşlik etmektedir. Bebek büyüdükçe çevrenin ve ailenin payıyla dürtüleri daha kontrol altında tutmayı öğrenecek birçok kural ve sınırla karşılaşmış olacaktır.
Kural ve sınır kavramı gelişimleri için ne kadar önemliyse elbette sorgulayan, otoriteye sessizce boyun eğmeyen, yapmak istemediği şeyleri yapmayan ve hakkını arayan çocuklar olmaları da o kadar kıymetlidir. Fakat hayattan alınan keyfin çılgınca tüketimden ibaret olmadığını , hırsına yenik düşerek gerçek adaletten uzaklaşan ve kazanmak için her yol mübah anlayışından sıyrılıp bencil biri yerine sabırlı ve vicdanlı olabilmelidir. Bu da tabii ki aile içindeki doğru eğitimle gerçekleştirilebilir. Aile kendi içerisinde doğru kural ve kısıtlamalarla çocuğa yaklaşmalı ve kendi hayatındaki sınırlarla güvende hissetmesi sağlanmalıdır.
Sınırsız şekilde sunulan bir yaşam, kaygı bozukluklarına varacak boyutta psikolojik problemlere yol açabilir. Kural ve sınır koyarken doğru şekilde yaklaşım kurmak , amacının dışında verilen ceza veya söylem , karşılıksız sevgi ile sürdürülen , nelerin yapılıp yapılmayacağına dair net ve anlaşılır bir dil onların sürecini kolaylaştırmış olacaktır.
Sınırların Türleri
Sınırları bazı türlere ayırabiliriz. Bu türler:
Esnek sınırlar
Kuralların var olduğunun bilinmesine rağmen uygulanmayan sınır türüdür. Bu türde ebeveyn isteklerini birden fazla tekrarlar fakat çok geri dönüş almaz. Burada çocuk güç ve kontrol birimidir. Aile ona göre şekillenir.
Kısıtlayıcı sınırlar
Bu türde ise denetleme ve kontrol aşırı boyutundadır. Çocuk bu etapta yeniliğe kapatılmıştır. Burada ebeveyn daha çok “ ben olmazsam yanlış yapar” düşüncesi hakimdir. Bu yüzden çocuk da sorumluluk almaktan kaçmayı tercih etmektedir.
Tutarsız sınırlar
Çocuk ebeveyninin gözünde hem olumlu hem olumsuz şekilde gözüktüğünü düşündüğü durumlardır. Bu durum çocuklar için güvensizlik teşkil etmektedir.
Kesin sınırlar
Çocuğun kendini güvende hissettiği ve en güvenilir sınır türüdür. Kural ve sınır koyma aşamasına geçildiğinde ortamın koşullarına uygun, çocuğun gelişim yaşını göz önünde bulundurarak ve neden – sonuç ilişkisi çocuklara açık bir şekilde açıklandığı takdirde çocuk kural ve sınırı net olarak benimsemiş olacaktır.
Sınır Belirleme Yöntemleri
Sınırları belirlemede dikkat etmemiz gereken bazı maddeler şunlardır:
- Netlik: Çocuklara sınır ve kuraldan bahsederken onlara net ve açık olmalıyız.
- Tutarlılık: Sınırlarınızı tutarlı bir şekilde uygulamak önemlidir. Tutarsız davranışlar çocukların sınırları esnetebilmesine, ciddiye almamasına neden olabilmektedir.
- Yaşa Uygunluk: Sınırlarınız çocuğun yaşına ve gelişim seviyesine uygun olmalıdır. Okul öncesi dönem için daha basit ve anlaşılır sınırlar belirlemek önemli bir etkendir.
- Anlayış ve Empati: Çocuğunuzun duygularını anlamaya çalışın ve sınırları belirlerken onların duygularını dikkate alın.
- Esneklik: Her durumda sınırlar istikrarlı gidemeyebiliyor. Bu tarz durumlarda kuralları esnetebiliriz. Çocuğunuzun ihtiyaçları ve gelişimi farklılaştıkça sınırları gözden geçirmeye ve ayarlamaya açık olmakta fayda var.
- Örnek Olma: Kendiniz de sınırlara ve kurallara uymalı ve onların sergilemesini istediğiniz davranışları için örnek olun.