Erken çocukluk dönemi çocukların fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimlerinin şekillendiği bir dönemdir. Kişilik yapısının şekillenmesinde akran ilişkileri de oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Güven ve destek duygusu, sosyal ve duygusal gelişim gibi alanları akran ilişkileri desteklemektedir. Aynı zamanda akran ilişkileri sağlıklı iletişim, akademik başarı ve psikolojik sağlamlığın yordayıcılarındandır.
Günümüzde pandeminin etkisi ile çocuklar daha çok yetişkinler ile vakit geçirmektedir. Bu durum çocukların bazı davranış kalıpları geliştirmelerine neden olmuştur. Çocukların yetişkinler ile vakit geçirmelerinin iki farklı duruma sebep olduğu görülmüştür. Çocuklar içe dönük ve pasif olabildikleri gibi bunun tam tersi olarak yetişkinleri etki altına alarak kontrolsüz bir egemenlik geliştirebilmektedirler.
Okul sürecinin başlaması ile birlikte çocuklar sosyal çevre ile uyum sağlayacakları davranışlar geliştirmeye başlarlar. Sınır bilmeyen ve öfke davranışları görülen çocuklar okul süreci ile daha uyumlu tepkiler verebilir ve kuralları, sınırları öğrenebilirler. Aynı zamanda okul ve akran ilişkileri çocukların bireyselleşme sürecine olumlu bir katkıda bulunmaktadır.
Erken çocukluk döneminde akran ilişkileri yaş ilerledikçe değişmekte ve gelişmektedir. Yaş dönemi, akranlarla geçirilen süre, birlikte yapılan etkinlik veya oynanan oyunların çeşitliliği akran ilişkilerini etkileyen faktörlerdendir. İki yaş döneminde akran etkileşimi artmaya başlamaktadır. Bu yaş dönemi çocuklarında daha çok bireysel hareket etme veya iki kişilik gruplar halinde iletişim kurma, oyun oynama görülmektedir. Çocuklar yan yana olsalar bile farklı oyuncaklar ile bireysel oynamayı tercih etmektedirler. Üç yaşından sonra çocuklar daha büyük gruplar ile oyun oynamaya başlamaktadırlar. Böylece büyük bir grubun parçası olmayı öğrenirken iletişim becerilerini geliştirme fırsatı bulurlar. Dört yaşından itibaren akranları ile geçirdikleri süre de artış göstermektedir. Altı yaşından sonra çocuklar akran ilişkilerinde farklı yöntemler geliştirmeye başlarlar. Paylaşma, tartışma ve rekabet çocuklar arasında görülmeye başlamaktadır. Aynı zamanda çocuklar erken çocukluk döneminde kendi cinsiyetinden arkadaş edinme eğilimi göstermektedirler. Akran ilişkileri çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerini etkilediğinden erişkin döneme geldiklerinde gösterecekleri davranış ve tutumlarda da belirleyici olacaktır.
Çocuklarımızın Olumlu Akran İlişkileri Kurabilmelerini Nasıl Destekleyebiliriz?
- Okul öncesi eğitim kurumları akran ilişkileri konusunda oldukça destekleyicidir.
- Ebeveynler de çocuklarına akran ilişkilerini destekleyecek ortamlar oluşturmalılardır. Oyun parkları, oyun grupları ve anaokulları bu konuda önemli rol oynamaktadır. Çocuklar bu gibi ortamlarda empati kavramını ve sağlıklı iletişim kurmayı öğrenmektedirler. Bunun yanı sıra akran ilişkileri sosyal uyum için oldukça önemlidir.
- Akran ilişkileri işbirliği yapma ve paylaşmayı öğretme konusunda da önemli bir rol oynamaktadır.
Bazı durumlarda çocuklar kendi yaşıtları ile ilişki kuramama, keyifsiz ve huzursuz davranışlar sergileme, zarar verme gibi eğilimler gösterebilir. Erken çocukluk döneminde uygun ortam sağlandığı halde çocukların akranları ile sağlıklı ilişkiler kurulamadığı düşünüldüğünde mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.
PSİKOLOG MELİS LAL KUŞDİL
